آنتی بیوتیک چیست؟
5 دقیقه مطالعه
خطرات مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها و نقش داروخانه‌ها در کنترل آن و هشدار سازمان غذا و دارو
ازمهم ترین داروها در درمان عفونت‌های باکتریایی آنتی بیوتیک ها هستند. این داروها اگر به‌درستی و تحت نظر پزشک مصرف شوند، جان بیماران را نجات داده و از گسترش عفونت‌ها جلوگیری می‌کنند. اما مصرف نادرست و خودسرانه آن‌ها می‌تواند پیامدهای خطرناکی به همراه داشته باشد.
خطرات مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها و نقش داروخانه‌ها در کنترل آن و هشدار سازمان غذا و دارو
چرا نباید آنتی‌بیوتیک‌ها را خودسرانه مصرف کنیم؟
۱. مقاومت آنتی‌بیوتیکی؛ یک بحران جهانی
از جدی‌ترین پیامدهای مصرف نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها، ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی است. وقتی این داروها به‌درستی مصرف نشوند، برخی از باکتری‌ها زنده مانده و در برابر دارو مقاوم می‌شوند.
در نتیجه:
• عفونت‌ها سخت‌تر درمان می‌شوند و ممکن است نیاز به داروهای قوی‌تر یا دوزهای بالاتر باشد.
• بیماری‌هایی که قبلاً قابل درمان بودند، به مرور زمان خطرناک‌تر و حتی کشنده می‌شوند.
• طول دوره درمان افزایش یافته و هزینه‌های درمانی بیشتر می‌شود.
۲. بی‌تأثیری آنتی‌بیوتیک‌ها بر عفونت‌های ویروسی
بسیاری از افراد برای سرماخوردگی، آنفلوآنزا، گلودردهای ویروسی و بیماری‌های مشابه از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده می‌کنند، درحالی‌که این بیماری‌ها ناشی از ویروس هستند و آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ تأثیری بر آن‌ها ندارند. این کار نه‌تنها کمکی به بهبود بیمار نمی‌کند، بلکه باعث عوارض جانبی و ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی می‌شود.
۳. عوارض جانبی مصرف غیرضروری آنتی‌بیوتیک‌ها
مصرف بی‌رویه این داروها ممکن است باعث بروز مشکلاتی مانند:
• مشکلات گوارشی: تهوع، اسهال و درد معده از عوارض رایج مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها هستند.
• اختلال در میکروبیوم بدن: آنتی‌بیوتیک‌ها علاوه بر باکتری‌های مضر، باکتری‌های مفید روده را نیز از بین می‌برند که می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی و کاهش ایمنی بدن شود.
• حساسیت‌های دارویی: برخی از افراد ممکن است به آنتی‌بیوتیک‌ها واکنش‌های آلرژیک نشان دهند که در برخی موارد می‌تواند خطرناک باشد.
۴. مصرف ناقص و نامنظم دارو
بسیاری از افرادی که خودسرانه آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند، دوره درمان را به‌طور کامل ادامه نمی‌دهند. به‌عنوان مثال، پس از کاهش علایٔم بیماری، مصرف دارو را متوقف می‌کنند. این کار باعث می‌شود برخی از باکتری‌ها زنده بمانند و قوی‌تر شوند، که در نهایت منجر به عود مجدد بیماری و افزایش مقاومت دارویی خواهد شد.
چه داروهایی آنتی‌بیوتیک هستند؟
آنتی‌بیوتیک‌ها به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هرکدام بر اساس نوع عفونت مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
۱. پنی‌سیلین‌ها (مانند آموکسی‌سیلین) – برای درمان عفونت‌های تنفسی، گوش و سینوس‌ها
2. سفالوسپورین‌ها (مانند سفیکسیم) – در درمان عفونت‌های ادراری و برخی عفونت‌های تنفسی
3. ماکرولیدها (مانند آزیترومایسین) – برای عفونت‌های ریوی و گلو
4. کینولون‌ها (مانند سیپروفلوکساسین) – برای عفونت‌های مجاری ادراری و روده‌ای
5. تتراسایکلین‌ها (مانند داکسی‌سایکلین) – در درمان عفونت‌های پوستی و آکنه
این داروها باید فقط با نسخه پزشک و تحت نظارت داروساز مصرف شوند.
نقش داروخانه‌ها در کنترل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها
داروخانه‌ها و داروسازان نقش کلیدی در آموزش بیماران و کنترل مصرف صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها دارند. برخی از اقدامات مهمی که داروخانه‌ها می‌توانند انجام دهند عبارتند از:
۱. ارایٔه مشاوره صحیح به بیماران
داروسازان می‌توانند بیماران را راهنمایی کنند که آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های ویروسی مناسب نیستند و تنها در صورت تجویز پزشک باید مصرف شوند.
۲. نظارت بر نسخه‌های دارویی
داروخانه‌ها از توزیع بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها جلوگیری کرده و مطمیٔن می‌شوند که این داروها تنها بر اساس نسخه معتبر پزشک تحویل داده می‌شوند.
۳. اطلاع‌رسانی درباره عوارض جانبی و روش مصرف صحیح
داروسازان می‌توانند اطلاعات دقیقی درباره عوارض جانبی، تداخلات دارویی و اهمیت تکمیل دوره درمان به بیماران ارایٔه دهند.
۴. کمک به کاهش مقاومت آنتی‌بیوتیکی
با آگاهی‌بخشی به مردم درباره خطرات مصرف خودسرانه و ناقص آنتی‌بیوتیک‌ها، داروخانه‌ها نقش مهمی در کاهش شیوع مقاومت دارویی ایفا می‌کنند.
هشدار سازمان غذا و دارو
سازمان غذا و دارو به‌طور مکرر درباره مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها هشدار داده است. این سازمان تأکید می‌کند که استفاده نادرست از آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند منجر به مقاومت میکروبی شود، به‌طوری‌که باکتری‌ها در برابر داروها مقاوم شده و درمان عفونت‌ها دشوارتر می‌شود.
بر اساس گزارش‌های موجود، ایران یکی از بالاترین مصرف‌کنندگان آنتی‌بیوتیک در جهان است و حدود ۳۰ درصد از آنتی‌بیوتیک‌های تجویزشده غیرضروری هستند. آموکسی‌سیلین نیز به‌عنوان پرمصرف‌ترین آنتی‌بیوتیک در کشور شناخته می‌شود.
ریٔیس سازمان غذا و دارو تأکید کرده است که آنتی‌بیوتیک‌ها باید تنها با تجویز پزشک و تحت نظارت وی مصرف شوند و از فروش این داروها بدون نسخه جلوگیری شود. همچنین، مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها، چه با نسخه و چه بدون نسخه، در حال افزایش است که این موضوع نگران‌کننده است.
این سازمان از مردم خواسته است تا با رعایت اصول مصرف صحیح آنتی‌بیوتیک‌ها و خودداری از مصرف خودسرانه، در مقابله با پدیده مقاومت میکروبی مسیٔولانه عمل کنند.
مصرف خودسرانه آنتی‌بیوتیک‌ها یک تهدید جدی برای سلامت عمومی است. این کار می‌تواند منجر به مقاومت آنتی‌بیوتیکی، درمان‌های پیچیده‌تر و هزینه‌های بالای پزشکی شود. از سوی دیگر، آنتی‌بیوتیک‌ها تنها باید برای عفونت‌های باکتریایی و تحت نظر پزشک مصرف شوند.
داروخانه‌ها و داروسازان وظیفه مهمی در آگاهی‌بخشی به بیماران و کنترل مصرف این داروها دارند. بنابراین، برای حفظ سلامت خود و دیگران، بهتر است همیشه قبل از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها با پزشک یا داروساز مشورت کنیم.
