انتقال پروانه تأسیس داروخانه با وراثت

در تاسیس داروخانه یکی از پرسش‌های مهم در دنیای داروسازی این است که اگر مؤسس داروخانه فوت کند، آیا پروانه تأسیس داروخانه به وراث منتقل می‌شود یا خیر؟ این موضوع برای خانواده‌های داروسازان اهمیت زیادی دارد، چون داروخانه معمولاً بخش بزرگی از سرمایه و درآمد خانواده است. در این مقاله به زبان ساده بررسی می‌کنیم که قانون و دیوان عدالت اداری در این زمینه چه نظری دارند و وراث چه حقوقی دارند.

پروانه تأسیس داروخانه چیست؟

پروانه تأسیس داروخانه، مجوزی است که از طرف وزارت بهداشت و توسط کمیسیون ماده ۲۰ دانشگاه‌های علوم پزشکی صادر می‌شود. این پروانه فقط به داروسازان واجد شرایط داده می‌شود و به آن‌ها اجازه می‌دهد داروخانه‌ای را اداره کنند.

دیدگاه قانونی: پروانه حق شخصی یا حق مالی؟

•وزارت بهداشت پروانه داروخانه را یک امتیاز شخصی می‌داند؛ یعنی مجوزی که فقط به فرد داروساز تعلق دارد و با فوت او پایان می‌یابد.
•اما طبق تبصره ۴ ماده ۳ قانون امور پزشکی و دارویی مصوب ۱۳۳۴ (با اصلاحات بعدی)، پروانه داروخانه یک حق مالی محسوب می‌شود. به زبان ساده، مثل مغازه یا سرقفلی ارزش اقتصادی دارد و در نتیجه، پس از فوت صاحب آن، به وراث منتقل می‌شود.

وضعیت داروخانه پس از فوت داروساز

بعد از فوت مؤسس داروخانه چند حالت وجود دارد:
۱.اگر وراث داروساز نباشند: پروانه به صورت مستقیم به آن‌ها منتقل نمی‌شود، اما حقوق مالی داروخانه (مثل سرقفلی و تجهیزات) جزء ترکه است و میان وراث تقسیم می‌شود.
۲.اگر یکی از وراث داروساز باشد: او می‌تواند با طی مراحل قانونی، پروانه جدیدی به نام خود دریافت کند و داروخانه را ادامه دهد.
۳.مدیریت موقت: برای جلوگیری از تعطیلی داروخانه، وزارت بهداشت ممکن است شخصی را به صورت موقت به‌عنوان مسئول فنی معرفی کند.

نمونه واقعی: رأی دیوان عدالت اداری

در یک پرونده، پس از فوت مؤسس داروخانه، وراث درخواست کردند پروانه تأسیس داروخانه به نام نماینده قانونی آن‌ها صادر شود. کمیسیون ماده ۲۰ دانشگاه علوم پزشکی با این درخواست مخالفت کرد و گفت:
•صلاحیت داروساز متوفی قابل انتقال نیست.
•وراث حداقل امتیاز لازم را ندارند.

وراث شکایت را به دیوان عدالت اداری بردند.

رأی بدوی (شعبه سوم دیوان عدالت اداری)

دیوان اعلام کرد:
•پروانه داروخانه حق مالی است و جزو ترکه محسوب می‌شود.
•انتقال پروانه به وراث قانونی مانعی ندارد.
•بررسی امتیاز و نوبت مربوط به زمانی است که فرد برای اولین بار تقاضای تأسیس داروخانه دارد، نه وقتی داروخانه‌ای از قبل وجود دارد.
•حتی داشتن مدرک داروسازی برای وراث شرط قطعی نیست.

بنابراین رأی کمیسیون ماده ۲۰ نقض شد و دیوان حکم داد پروانه باید به نام نماینده وراث صادر شود.

رأی تجدیدنظر

معاونت غذا و دارو اعتراض کرد، اما چون اعتراض خارج از مهلت ۲۰ روزه بود، تجدیدنظر رد شد و رأی به نفع وراث قطعی گردید.

نکات کاربردی برای وراث و داروسازان
•برای داروسازان: بهتر است در زمان حیات، وضعیت حقوقی داروخانه و وراث مشخص شود تا پس از فوت، خانواده دچار مشکل نشود.
•برای وراث غیر داروساز: اگرچه پروانه را نمی‌توانند شخصاً بگیرند، اما حقوق مالی داروخانه (مثل سرقفلی) متعلق به آن‌هاست و می‌توانند آن را واگذار یا اجاره دهند.
•برای وراث داروساز: آن‌ها شانس بیشتری برای ادامه فعالیت داروخانه دارند و می‌توانند پروانه جدید را دریافت کنند.
•برای همه وراث: در صورت مخالفت کمیسیون ماده ۲۰، امکان پیگیری از طریق دیوان عدالت اداری وجود دارد.

آیا غیر داروساز هم می‌تواند داروخانه تأسیس کند؟

یکی از نکات مهمی که معمولاً باعث سردرگمی می‌شود این است که آیا فقط داروساز حق تأسیس داروخانه را دارد یا افراد غیر داروساز هم می‌توانند صاحب داروخانه شوند؟

نگاه قانونی و آرای دیوان عدالت اداری

بر اساس آیین‌نامه‌های وزارت بهداشت، اصل بر این است که پروانه تأسیس فقط به داروساز تعلق می‌گیرد. اما دیوان عدالت اداری در چند دادنامه مهم (از جمله آرای شماره ۹۶ و ۹۷ مورخ ۱۳۸۰ و دادنامه ۲۴۰ مورخ ۱۳۸۴) تصریح کرده است که:
•پروانه تأسیس داروخانه یک حق مالی است و مشروط به داشتن مدرک دکتری داروسازی نیست.
به بیان ساده، دیوان عدالت داروخانه را یک واحد اقتصادی دانسته که می‌تواند به وراث یا حتی فردی غیر داروساز منتقل شود.

تفاوت «پروانه تأسیس» و «مسئول فنی»

برای روشن شدن موضوع باید میان دو نقش مهم تفاوت قائل شویم:
1.پروانه تأسیس (مالکیت و حق بهره‌برداری از داروخانه):
•می‌تواند به وراث منتقل شود، حتی اگر داروساز نباشند.
•یا به فرد غیر داروساز واگذار گردد.
2.مسئول فنی داروخانه:
•طبق قانون، حتماً باید داروساز باشد.
•اوست که وظیفه تحویل دارو، کنترل نسخه‌ها و نظارت علمی را برعهده دارد.

نتیجه عملی

به همین دلیل است که در عمل ممکن است:
•غیر داروساز صاحب داروخانه باشد (به دلیل مالکیت یا ارث)،
•اما یک داروساز به‌عنوان مسئول فنی استخدام شود تا فعالیت حرفه‌ای داروخانه ادامه یابد.

این نکته دقیقاً همان چیزی است که ارتباط مستقیمی با بحث «انتقال پروانه به وراث» دارد. اگر وراث داروساز نباشند، باز هم حق مالی داروخانه را دارند و می‌توانند مالک بمانند، ولی برای فعالیت روزمره ناچارند یک داروساز را به‌عنوان مسئول فنی معرفی کنند.

قانون و رویه قضایی نشان می‌دهد که پروانه تأسیس داروخانه فقط یک مجوز شخصی نیست، بلکه حق مالی قابل انتقال به وراث است. گرچه کمیسیون‌های ماده ۲۰ معمولاً با انتقال پروانه مخالفت می‌کنند، اما دیوان عدالت اداری در موارد متعددی به نفع وراث رأی داده و آن‌ها را محق دانسته است.

سؤالات متداول

آیا پروانه داروخانه بعد از فوت داروساز به وراث منتقل می‌شود؟
بله، به‌عنوان یک حق مالی قابل انتقال است.

اگر هیچ‌کدام از وراث داروساز نباشند چه می‌شود؟
پروانه به آن‌ها داده نمی‌شود، اما می‌توانند از حقوق مالی مثل سرقفلی و تجهیزات استفاده کنند.

آیا لازم است وراث داروساز باشند؟
در صورت داروساز بودن یکی از وراث، روند انتقال ساده‌تر است. در غیر این صورت، فقط ارزش مالی داروخانه منتقل می‌شود.

اگر کمیسیون ماده ۲۰ مخالفت کند چه باید کرد؟
وراث می‌توانند با استناد به آرای دیوان عدالت اداری، موضوع را قضایی پیگیری کنند.