آشنایی با داروهای دیابت

اهداف

•  آشنایی با فرایند بیماری دیابت
•  آشنایی با داروهای خوراکی درمان دیابت نوع دو
•  آشنایی با انواع انسولین ها
• آشنایی با عملکرد ویال و قلم انسولین
•  انسولین در بدن سازی

تعریف و طبقه بندی دیابت

• دیابت نوع یک
•  دیابت نوع دو
•  دیابت بارداری
•  دیابت القایی توسط داروها
•  دیابت دراثر اختالالت غدد درون ریز مانند آکرومگالی و فئوکروموسیتوما
•  دیابت بی مزه

تشخیص

• مقادیر قند خون ناشتا بیشتتر ا dL/mg 125 به مدت حداقل ۸ ساعت ناشتایی (بازه ۱۲۵-۱۰۰ مرحله پیش دیابتی)
•  تست تحمل گلوکز OGTT( با مصرف ۷۵ گرم گلوکز و اندازه گیرر قدرد نرو ۲ سراعت بدرد )مرحله ۱۴۰-۱۹۹ بازه ( ۱۹۹ mg/dL ا بیشتر پیش دیابتی)
•  قند خون روتتی dL/mg 200 و بتاالتر بره همراه عالئم پرادرار و پرنوشی و کاهش وز و پرنور و تار دید
•  هموگلوبی A1C 5/6 درصد یا بیشتر (بازه ۵/۷ – ۶/۴)

غربالگری دیابت نوع دو

• افراد باالی ۴۵ سال
•  افراد دارا اضافه وز با BMI 9/29-25 + دارا عوامل نطرساز
  • سابقه بیمار در بستگا درجه ۱
  • عدم تحرک
  • سابقه دیابت باردار
  • سابقه مرحله پیش دیابتی
  • فشار نو باال
  • تر گلیسیرید باال
  • سددرم تخمدا پلی کیستیک
  • سابقه بیمار قلبی-عروقی

عوارض عدم درمان دیابت نوع دو

• پرفشاری خون
•  آسیب کلیوی
•  بیماری های قلبی-عروقی
•  اختلال لیپید
•  آسیب چشمی
•  نوروپاتی اتونوم
•  نوروپاتی محیطی

روش های پیشگیری از دیابت نوع دو

•  کاهش وز به میزا ۷ درصد
•  فدالیت بدنی با شدت متوسط به میزا حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته
•  پایش سالیانه
•  شروع دارو متفورمین در افراد دارا عوامل نطرساز
•  مصرف دارو ارلیستات

دارویی برای پیشگیری از دیابت وجود ندارد

اهداف درمان دیابت

• C کمتر از ۷ درصد
•  قند خون ناشتا ۱۳۰-۷۰ میلی گرم/دسی لیتر
•  قند خون بعد از غذا کمتر از ۱۸۰ میلی گرم/دسی لیتر
•  فشار خون کمتر از ۸۰/۱۳۰میلی متر جیوه
•  LDL کمتر از ۱۰۰ میلی گرم/دسی لیتر
•  تری گلیسرید کمتر از ۱۵۰ میلی گرم/دسی لیتر

داروهای افزایش دهنده قند خون

• کورتون ها
•  ضدجنون های غیرتیپیک
•  داروهای ضداید
•  داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی مانند سیکلوسپوری و تاکرولیموس
•  نیاسی

در این موارد قند خون باید به دقت پایش و در صورت نیاز داروی کنترل کننده قند افزایش یابد

گلی بنکالمید/گلی کالزید 

•  مکانیسم: آزاد کردن انسولین
•  تنها در دیابت نوع دو باید مصرف شود.
•  در دیابت نوع یک و کودکان ممنوعیت مصرف دارد.
•  می تواند همراه غذا مصرف شود.
•  عوارض: افت قند خون، افزایش وزن، حساسیت پوستی و حساسیت به نور، گوارشی و سردرد
• فرم سریع رهش دارو روزانه در دو دوز منقسم و آهسته رهرش به صورت تک دوز تجویز می شود.
•  شباهت نوشتار گلی بدکالمید با carbonate Calcium
• حداکثر دوز گلی بدکالمید: ۲۰ میلی گرم
•  حداکثر دوز گلی کالزید: ۳۲۰-۱۸۰میلی گرم
•  محدودیت تجویز در بیماران دچار نارسایی قلبی نارسایی کبد و کلیوی

متفورمین

•  مکانیسم: کاهش مقاومت به انسولین و کاهش تولید گلوکز توسط کبد
•  داروی خط اول درمان دیابت نوع دو
•  به صورت یک یا دو بار در روز
•  پیش از تجویز عملکرد کلیه باید بررسی شود.
•  عوارض: گوارشی کم نونی ناشی از کمبود ب۱۲ اسیدوز الکتیک
• شباهت نوشتاری با Mebendazole ، Methimazole ، Metoprolol و Metronidazole
• برای کاهش عوارض جانبی همراه غذا مصرف می شود.
•  حداکثر دوز دارو ۵/۲ گرم است.
•  فرم وسیع رهش روزانه و سریع رهش هر ۱۲-۸ ساعت

رپاگلیناید

• مکانیسم: عملکرد مشابه گلی بدکالمید برای کنترل قند خون بعد از هر وعده غذا

(نباید باهم در یک نسخه نوشته شوند)

•  دارو درما دیابت نوع دو
•  در دیابت نوع یک و مصرف همزمان با جم فیبروزیل منع مصرف دارد.
•  ۱-۵/۰ میلی گرم ۱۵-۱۰ دقیقه قبل از هر وعده غذایی
•  مصرف دارو وابسته به وعده غذایی است.
•  عوارض: افزایش وزن، افت قند خون

آکاربوز

• مکانیسم: جذب قندها را در روده به تأنیر انداخته و کاهش می دهد.
•  داروی درمان دیابت نوع دو و کنترل قند خون بعد از غذا
• ۲۵ میلی گرم با اولی لقمه غذا و تا ۱۰۰-۵۰ میلی گرم سه بار در روز با توجه به وز بیمار ادامه می یابد.
•  مصرف دارو وابسته به وعده غذایی است.
•  عوارض: گوارشی اسهال

پیوگلیتازون

• مکانیسم: افزایش حساسیت سلول ها نسبت به انسولین و کاهش تولید کبدی انسولین
•  دارو درمان دیابت نوع دو و کنترل قند خون ناشتا
•  ۴۵-۱۵ میلی گرم یک بار در روز
•  عوارض: افزایش وزن، احتباس مایعات، تشدید نارسایی قلبی، شکستگی استخوان، سمیت کبدی، سرطان مثانه و آدم ماکولار
• اثر دارو با تاخیر همراه است.
•  در نارسایی قلبی منع مصرف دارد.
•  نیاز به ارزیابی عملکرد کبد
•  در نارسایی کلیوی قابل تجویز است.
•  افت قند خون ایجاد نمی کند.
•  توانایی القای تخمک گذاری در زنان مبتلا به PCOs

سیتاگلیپتین، لیناگلیپتان

• مکانیسم: افزایش ترشح اینکریتین و افزایش ترشح انسولین
•  داروی درمان دیابت نوع دو و کنترل قند خون پس از غذا
• ۱۰۰ میلی گرم یک بار در روز (در بیماران نارسایی کلیه با دوز کمتر)
•  عوارض: عفونت مجاری تنفسی، سردرد، گوارشی، پوستی و پانکراتیت
•  در نارسایی قلبی و دیابت نوع یک محدودیت مصرف دارد.
•  افت قند خون ایجاد نمی کند.

لیراگلوتاید

• مکانیسم: افزایش ترشح اینکریتین و افزایش ترشح انسولین کاهش سرعت تخلیه معده و افزایش احساس سیری
•  داروی درمان دیابت نوع دو و کنترل قند خون پس از غذا و قند خون ناشتا
•  ۶/۰ میلی گرم یک بار در روز فارغ از زمان یا وعده غذایی در را شکم و قسمت بالا بازو به صورت زیر جلدی تزریق می شود.
•  درصورت تحمل بیمار با فواصل هفتگی به ۱/۲میلی گرم و سپس ۱/۸ میلی گرم افزایش می یابد.
• عوارض: تهوع، استفراغ، اسهال، سردرد، پانکراتیت و نارسایی کلیه
•  در سابقه پانکراتیت محدودیت مصرف دارد.
•  وزن را کاهش می دهد.
•  رعایت فاصله یک ساعته با داروها مسکن آنتی بیوتیک ها و ضدبارداری های خوراکی

 نیاز به تزریق یک یا دو بار در روز

امپاگلیفلوزین

• مکانیسم: مهار بازجذب گلوکوز از توبول ها کلیه
•  برای درمان دیابت نوع دو مورد تائید است.
•  خطر بروز عوارض قلبی و عروقی را در بیماران کاهش می دهد.
• ۱۰ میلی گرم روزانه شروع و تا ۲۵ میلی گرم در روز ادامه می یابد.
• می تواند همراه غذا مصرف شود.
•  به بیمار توصیه شود مایعات به اندازه کافی مصرف کند.
•  عوارض: افت فشار خون افزایش کراتینین سرم، احتمال عفونت، کتواسیدوز، افت قند خون و دهیدراسیون

مزیت قلم های انسولین نسبت به سرنگ انسولین

• تجویز آسان تر
• دقت بیشتر در تعیین مقدار انسولین مورد نیاز
• مصرف راحت تر برا بیمارا با مشکلات بینایی و یا مشکلات کشیدن انسولین از ویال با سرنگ

نحوه تزریق انسولین قلمی

•  قلم انسولین حاوی  ۳۰۰ واحد انسولین است که به وسیله آن می توان بین ۱ تا ۶۰ واحد انسولین مورد نیاز برای تزریق را جدا نمود.
•  در مورد پن  Novomixکه مخلوط دو انسولین متوسط اثر و سریع اثر آسپارت است ابتدا در محفظه به صورت یک مایع شفاف دیده می شود اما بعد از مخلوط کردن مایع موجود در محفظه به شکل یک سوسپانسیون کدر درخواهد آمد. عملیات اختلاط این نوع پن دارای دو مرحله است: ابتدا قلم را بین دو دست و در وضعیت افقی نگه داشته و آن را بین دو کف دست برای ده مرتبه به عقب و جلو برگردانید. سپس باید دستی که قلم را نگه داشته برای ده مرتبه از آرنج به جلو و عقب حرکت دهید تا در نهایت مایع درون محفظه به شکل سوسپانسیون یکنواخت و سفید دربیاید.
• برای شروع درپوش روی پن را بردارید
• پوشش سر سوزن قلم را برداشته و آن را بصورت عمود و در جهت عقربه های ساعت به سر قلم بپیچانید تا محکم شود
• برای هواگیری و اطمینان از وجود هوا در محفظه ، به آرامی با نوک انگشت به انتهای محفظه ضربه بزنید
• برای خروج هوای اندکی که ممکن است در محفظه باشد ، به اندازه ی دو واحد انسولین را جدا کرده و در حالی که نوک سوزن به سمت بالا است دکمه تزریق را تا انتها فشار دهید. باید در نوک سوزن یک قطره انسولین دیده شود در غیر این صورت این کار را می توان تا ۶ مرتبه دیگر تکرار نمود . اگر هم چنان قطره انسولین ظاهر نشد سر سوزن را تعویض نمایید .
• برای تعیین دوز انسولین مورد نیاز ، ابتدا از صفر بودن صفحه نمایشگر دوز، اطمینان حاصل نمایید.
• در صورت نیاز به تصحیح، با چرخاندن انتخاب کننده ی دوز به هر دو جهت، می توان مقدار انسولین بیشتر یا کمتری را انتخاب کرد.
• توجه داشته باشید که در حین تعیین دوز ، دکمه ی تزریق را فشار ندهید
• واضح است که نمی توان دوز بیشتری از تعداد واحدهای باقی مانده در قلم را انتخاب نمود.همچنین با استفاده از قلم بیش از ۸۰ واحد نمی توان دوز کرد پس اگر بیش از این مقدار به انسولین نیاز دارید باید بیش از یکبار تزریق کنید.
• جهت تزریق زیرجلد محل موردنظر توسط یک دست به سمت بالا کشیده شده و سر سوزن با زاویه ۹۰ درجه وارد مرکز این قسمت می شود. سپس ناحیه کشیده شده رها شده و انسولین تزریق می شود.
• محل تزریق به مدت ۱۰ ثانیه فشار داده می شود.

محل های تزریق انسولین

• قسمت های خارجی ران
• شکم (ترجیحا در محدوده ۵ سانتیمتری اطراف ناف تزریق نشود)
• قسمت فوقانی بازو

• اگر سوزن زودتر از زمان تعیین شده خارج گردد ، احتمال اینکه تمام دوز دارو تزریق نشده باشد وجود دارد.
•  بعد از تزریق نمایشگر دوز به صفر برمی گردد.
• بعد از تزریق ، از ماساژ دادن محل یا استفاده از الکل و صابون خودداری نمایید . تنها می توان با نوک انگشت فشار ملایمی روی محل وارد آورد.
• سپس ، ابتدا درب سوزن را در جای خود قرار داده و سپس سوزن را در خلاف جهت عقربه های ساعت بپیچانید تا از قلم جدا شود.
• به خاطر داشته باشید یک ساعت قبل از تزریق پن را از یخچال خارج کنید تا به دمای محیط برسد و تزریق آن دردناک نباشد.
• بهتر است هر بار تزریق در ناحیه ی متفاوتی صورت گیرد.
• همیشه بعد از تزریق سوزن را با احتیاط از قلم جدا کنید و دور بیاندازید در غیر این صورت علاوه بر اینکه احتمال عفونت وجود دارد ، ممکن است هوا نیز وارد محفظه انسولین شود و انسولین نشت پیدا کند و در دوز بندی دارو با مشکل مواجه شوید .
• قلم انسولین خود را از گرد وغبار و نور و گرما محافظت نمایید .
• در صورت انتخاب بازو به عنوان محل تزریق ،لازم است محل تزریق به اندازه چهار انگشت از آرنج و شانه ها فاصله داشته و در وسط بازو انجام گیرد. هم چنین بهتر است در حین تزریق ، دست خود را به یک صندلی یا میز تکیه دهید.

نگهداری و پایداری فرآورده های انسولین

• در صورت کدر شدن انسولین های شفاف یا کریستاله شدن انسولین NPH نباید از آن استفاده نمود.
• ویال ها و قلم ها استفاده نشده تا قبل از استفاده باید در یخچال نگهداری شوند . این فرآورده ها بعد از باز شدن تا ۱ ماه در دمای اتاق پایدار میباشد.
• بیمارانی که انسولین خود را در یخچال نگهداری می کنند بهتر است قبل از تزریق بر چرخاندن ویال یا قلم بین کف دست ها آن را مقدار گرم کنید.
• قلم باز نشده را در جایخی قرار ندهید بلکه در یخچال و در دما بین ۸-۲ درجه نگهداری نمایید و بعد از مصرف دیگرقلم را در یخچال نگذارید . در این حالت قلم تا ۴ هفته در دمای اتاق قابل نگه داری است.
• توجه کنید برای هر بار تزریق باید از یک سوزن جدید استفاده نمایید . اما اگر به جای یک بار استفاده از سر سوزن چندین بار از آن استفاده می کنید به نظر داشته باشید در هر بار تزریق سر سوزن و محل تزریق را با الکل ضد عفونی کنید و در صورت مشاهده هر گونه تورم و التهاب در محل یا درد درهنگام تزریق سر سوزن را تعویض نمایید .

هیپوگلیسمی(افت قند خون)

•  قند خون کمتر از ۶۰ میلی گرم/ دسی لیتر هیپوگلیسمی نامیده می شود.
•  قند خون کمتر از ۴۰ میلی گرم/دسی لیتر : بیمار علامت دار می شود.
•  قند خون کمتر از ۲۰ میلی گرم/دسی لیتر: تشنج و کما

علائم هیپوگلیسمی

• اختلال بینایی
• تعریق کف دست و بدن
• لرزش
• احساس گرسنگی
• گیجی و خواب آلودگی
• عصبانیت
• اضطراب و احساس سوزن سوزن شدن بدن

درمان هیپوگلیسمی

• ۲۰-۱۰ گرم کربوهیدرات با قابلیت جذب سریع (سه حبه قند، یک قاشق غذاخوری شکر، نصف فنجان آب پرتقال یا سیب یا یک فنجان شیر بدون چربی) می باشد که در صورت نیاز بعد از ۲۰-۱۵ دقیقه تکرار می شود.

انسولین در بدن سازی

• افت قند خون: با علائم تعریق به خصوص در کف دست­ها، رنگ­پریدگی، گرسنگی مفرط، اضطراب، لرزش شدید، افزایش ضربان قلب، غش، ضعف، بیقراری، تغییرات خلق، کابوس شبانه، سردردهای صبح گاهی، خستگی و از دست دادن آگاهی نسبت به زمان و مکان همراه باشد که با نادیده گرفتن آن فرد به علت افت قند خون وارد فاز کما و حتی مرگ می­شود.
•  افت پتاسیم خون که می­ تواند مرگ­بار باشد.
•  واکنش های حساسیتی
• تجمع چربی در ناحیه ی تزریق