نامگذاری داروها

مقدمه

فلسفه ای که بر مبنای آن احتمال خطرات ناشی از داروها با اسامی مشابه شکل گرفته این است که تازمانی که حروف ابتدایی و انتهایی هر کلمه صحیح باشد مهم نیست که حروف یک کلمه به چه ترتیبی در کنار هم قرار گرفته اند، به همین دلیل است که وجود مقادیر انبوه داروهای موجود در بازار مصرف با اسامی )تجاری یا برند(مشابه گیج کننده می باشند , و با توجه به همین فلسفه این مشکل در سراسر جهان به عنوان یکی از علل آسیب های ناخواسته و حوادث تهدید کننده ایمنی بیمار معنا یافته است. چند مثال از داروهای با اسامی مشابه که آوای شنیداری مشابه آنها نیز باعث خطای شنیداری می شوند عبارتند از :

• Diamox (acetazolamide) با Zimox (amoxicillina triidrato)
• Amiodarone با Amlodipine
• Carbamazepine با Carbimazole
• Losec با Lasix
• Lanoxin® با Naloxone
• Eskazine (trifluoperazine) با Ecazide (captopril/hydrochlorothiazide)

نیز دست خط ناخوانای پزشکان، آگاهی ناقص از اسامی دارویی، سرعت تولید داروهای جدیدی که وارد بازار مصرف می شوند، بسته بندی ها یا برچسب گذاری های مشابه داروها، مصارف مشابه بالینی، اشکال مشابه دوز دارویی، مشابهت در دفعات مصرف و تجویز و نارسایی شرکت های تولید کننده و ارگان های قانون گذار در تشخیص احتماالت بالقوه برای خطا و عدم ارزیابی خطر هم برای داروها با اسامی ژنریک و برند قبل از تأیید نام برای داروهای جدید بر احتمال اتفاقات ناخواسته و خطاهای دارویی می افزاید.
در سال ۲۰۰۴ میالدی به تنهایی، بیش از ۳۳۰۰۰ نام تجاری و ۸۰۰۰ نام ژنریک دارویی در امریکا گزارش شده است در این رابطه، انستیتیو برای خدمات ایمن دارویی لیست ۸ صفحه ای از اسامی دارویی به صورت جفت که باعث خطای دارویی شده اند، چاپ نموده است.
عدم وجود اسامی ژنریک برای داروها به نحوی که مورد قبول در سطح جهانی باشد و اسامی تجاری متفاوت دارویی با تلفظ مشابه در کشورهای مختلف برای داروهایی با ترکیبات، تأثیر و عملکرد بسیار متفاوت از دیگر مسائل و معضالت مؤثر در خطاهای دارویی محسوب می شود گرچه که اخیراًبسیاری از شرکت های دارویی با استفاده از روش های غربالگری کامپیوتری و آزمون تخصصی تولیدات خود در فرآیند نام گذاری تولیدات دارویی جدید همکاری می نمایند، لیکن هنوز هم نام گذاری مشابه داروهای جدید وجود دارد و به تبع آن خطاهای دارویی نیز رخ می دهند. به عنوان مثال اسامی داروهای(omeprazole (Losec و (furosemide (Lasix به عنوان معضلی در سطح جهان مطرح است. به نظر می رسد به پژوهش های بیشتری برای تضمین عدم اشتباه ماببن اسامی داروهای تجاری جدید و اسامی ژنریک داروها نیاز باشد. از مهم ترین عوامل در پیشگیری از خطاهای داروها با اسامی و اشکال مشابه ، خوانا بودن نسخ پزشکی و قید اسامی ژنریک و تجاری دارویی در دستورات پزشک میباشد . نیز نوشتن دوز دارویی، قدرت، مورد مصرف داروها کمک کننده است. بازخوانی مجدد اسامی داروها و اخذ تأییدیه در خصوص دستورات شفاهی از دیگر ابزار پیشگیری می باشد.

اصول عمومی

۱ .به صورت شفاف ارتباط برقرار نمایید
i .به یاد داشته باشید که استفاده ایمن داروها یک فعالیت تیمی است و بیمار نیز عضوی از تیم است.
ii .برقراری ارتباطات مابین تیم درمانی بایستی به حدی شفاف باشد که امکان تفسیر چند گانه و مبهم ممکن نباشد
iii .بیان واضح و شفاف دستورات دارویی به عنوان یک قاعده کلی مفید در زمان برقراری ارتباط بایستی مد نظر باشد.
iv .خوانا بودن دستورات دارویی و اجتناب از بد خط نوشتن دستورات دارویی قاعده ای کلی و از اصول ایمنی دارویی محسوب می شود.

۲ .محدود نمودن دستور تلفنی و شفاهی به ویژه در خصوص داروها با تلفظ)آوای( مشابه.

v .تجویز دارویی به صورت شفاهی ) تلفنی( بایستی حتی المقدور بسیار محدود گردد و الزامی است که در موارد
ضروری از تکنیک بازخوانی مجدد برای تأیید دستورداده شده استفاده شود.

۳ .در هنگام نسخه نویسی و دادن دارو به بیمار قانون مرتبط به داروها را به یاد بسپارید.
vi .در برنامه های آموزشی دانشجویان پزشکی ، داروسازی و پیراپزشکی بر اهمیت بررسی Rs5 قبل از نسخه نویسی، نسخه پیچی و دادن دارو به بیمار تأکید نمایید.
۱ .از کاربرد اختصارات در حین ارائه خدمات دارویی اجتناب نمایید.
۲ .در برنامه های آموزشی ضمن خدمت تمامی کادر حرفه ای درمان که نسخه نویسی ، نسحه پیچی و دادن دارو به بیمار را بر عهده دارند،را بگنجانید.
۳ .۵Rs عبارت است از:
i .داروی صحیح،
ii .راه صحیح،
iii .زمان صحیح،

v .دوز صحیح
a .دوز دارو را بر اساس وزن متریک
۶،نسخه نویسی کنید.
b .از دستور به بیمار جهت مصرف نیم یا یک چهارم از داروی تجویزی ) به ویژه قرص ( اجتناب کنید.
v .بیمار صحیح.
۴ .سه موردی که به Rs5 اضافه می شود عبارت است از:
i .مستند سازی صحیح دریافت دارو برای بیمار بستری
ii .درج شفاف نام و جزییات تماس پزشک تجویز کننده نسخه دارویی
iii .آموزش به بیمار یا مراقبین وی در ارتباط با دستور دارویی داده شده.

۳ .به یاد سپاری ۸Rs روشی مفید برای به یاد آوردن نکات مهم مرتبط به تجویز یک دارو در زمان نسخه نویسی یا
دستورات شفاهی است، در صورت ضرورت به دستور شفاهی دارویی به پرستار بهتر است که پزشک به پرستار بگوید ”
لطفاً سریعاً به این بیمار۳.۰ ml از اپی نفرین ۱۰۰۰:۱ بدهید “تا این که بگوید “سریع، کمی آدرنالین بدهید”.
۴ .استراتژی ارتباطی مفید دیگر، بستن حلقه است که موجب کاهش احتمال سوء تفاهمات می شود.در این مثال
پرستار برای بستن حلقه باید بگوید، ” خب”، به بیمار سریعاً ۳.۰ ml از اپی نفرین ۱۰۰۰:۱ می دهم “.

۵ .عادات بررسی و کنترل را شکل دهید.
۱ .دراوایل مراحل آموزش پزشکی و پیراپزشکی در دانشجویان عادات بررسی و کنترل داروییی را پرورش دهبد.

۲ .کادر ذیربط همیشه قبل از کشیدن دارو برچسب مشخصات آمپول / ویال را بخوانند

۳ .بررسی و کنترل ۸Rs در هنگام نسخه نویسی، نسخه پیچی و دادن دارو به بیماران توسط کادر ذیربط تضمین شناسایی و مدیریت فعال خطرات تؤام با داروها با اسامی و اشکال مشابه

۴ .تاکید بر ضرورت خواندن دقیق مشخصات دارویی در هر بار تجویز و عدم اتکاء به تشخیص دیداری، مکان دارو و… به ویژه در ترالی اورژانس که محتوی داروهای با هشدار باال و اشکال مشابه در فواصل بسیار نزدیک به هم قرار دارند.

۵ .نصب یادآور داروها با اسامی مشابه در اتاق تریتمنت و آماده سازی داروها ) لیست داروهای با اسامی مشابه بایستی منطبق بر داروهای موجود در بیمارستان باشد و بدین منظور ضروری است که پس از تدارک دارویی و در فواصل دوره ای منظم بازنگری و به روز شود.

۶ .نصب یادآور داروها با اشکال مشابه در اتاق تریتمنت و آماده سازی داروها )لیست داروهای با اشکال مشابه بایستی منطبق بر داروهای موجود در بیمارستان باشد و بدین منظور ضروری است که پس از تدارک دارویی و در فواصل دوره ای منظم بازنگری و به روز شود.

۷ .مسئولیت نظارت بر صحت لیست داروهای با اشکال و اسامی مشابه بر عهده کمیته دارو و درمان بیمارستان می باشد.

۸ .آموزش کادر بالینی ذیربط در ارتباط با داروها با اسامی و اشکال مشابه

۹ .برچسب داروهای با اسامی و اشکال مشابه به رنگ زرد است و بایستی به نحوی بر روی ویال دارویی الصاق گردد که نام و مشخصات دارو قابل خواندن باشد.

۱۰. جعبه محتوی ویال ها و آمپول های داروهای با اسامی و اشکال مشابه در ترالی اورژانس را با برچسب زرد رنگ نشان گذاری نمایید.

۱۱ .در تمامی انبارهای دارویی)بخش ، انبار مرکزی بیمارستان و داروخانه( بیمارستان، ظروف نگهداری داروهای با اسامی و اشکال مشابه را با برچسب زرد رنگ نشان گذاری نمایید. حین برچسب گذاری دقت نمایید که بر روی ظروف نگهدارنده برچسب صحیح زده می شود و بدین منظور از چک مستقل دوگانه استفاده نمایید. و آن را به صورت دوره ای به روز نمایید

۱۲ .کنترل مجدد داروهای با هشدار باال

۱۳ .برخی از داروهای با هشدار باال را که دارای شباهت شکلی یا اسمی هم می باشند را فقط با برچسب داروی با هشدار باالبه رنگ قرمز نشان گذاری نمایید.

۱۴ .برچسب داروهای با هشدار باال به رنگ قرمز است و بایستی به نحوی بر روی ویال دارویی الصاق گردد که نام و مشخصات دارو قابل خواندن باشد.

i .الکترولیت های با غلظت باال با اشکال مشابه را هرگز در استوک پرستاری قرار ندهید.

۱۵ .به منظور تأکید بر روی اختالف اسامی داروهای با اسامی مشابه ، نسخه نویسی و نسخه برداری داروها به روش نگارش LETTERING MAN TALL :استفاده از حروف بزرگ در نوشتن نام داروهای مشابه اسمی )به عنوان مثال DOPamine در مقابل DoBUTamine )صورت پذیرد.
i. به منظور ضرورت خوانا بودن نسخ دارویی

۱۶ .استفاده از نسخه نویسی الکترونیک
نکته:به خاطر بسپارید که نسخه نویسی کامپیوتری نیاز به کنترل و بررسی را رفع نمی نماید. سیستم های کامپیوتری گر چه برخی از مشکالت ) نظیر: دست خط ناخوانا، سردرگمی در باره اسامی تجاری و ژنریک ، تشخیص تداخالت دارویی( را رفع می نمایند، اما هم چنین باعث ایجاد یک سری چالش های جدید می شوند.

 جلب مشارکت بیماران و خانواده یا مراقبین در مراقبت دارویی به منظور کاهش خطر

۱ .به بیماران و مراقبین آنان آموزش دهید که داروها هم دارای اسامی تجاری و هم اسامی ژنریک می باشند. شرکت های مختلف دارویی فرموالسیون مشابه دارویی را با اسامی متفاوت تجاری تولید می کنند. معموالً اسامی تجاری با حروف بزرگ و اسامی ژنریک با پرینت کوچک بر روی جعبه/ شیشه دارو نوشته می شوند.

۲ .به بیماران برگه های آموزشی کتبی در ارتباط با موارد مصرف، نام های ژنریک و تجاری و عوارض جانبی بالقوه داروهای مصرفی بدهید.

۳ .با توجه به افزایش خطر بالقوه ناشی از خطاهای مرتبط به اسامی و اشکال مشابه داروییLASA ، بیماران را تشویق به نگه داری لیستی از اسامی تجاری و ژنریک داروهای مصرفی شان نمایید .

۴ .به بیماران توضیح دهید که برخی داروها ممکن است دارای دو نام مختلف باشند.

۵ .به منظور رفع ابهامات بیماران، فرصتی برای مرور دستور دارویی آنان با داروساز بیمارستان فراهم آورید.

۶ .بیماران و خانواده آنان را به یادگیری نام ژنریک داروی خود به عنوان شناسه کلیدی ترغیب نمایید.

۷ .به بیماران آموزش دهید که در صورت مغایرت داروهایی که به آنان داده می شود با رژیم دارویی معمولی شان، قبل از مصرف حتماً به ارائه دهنده خدمت اطالع دهند.

۸ .در صورتی که داروی بیمار نیاز به ابزاراندازه گیری) برای مثال: وجود قاشق یا پیمانه برای شربت ها( دارد ، در اختیار وی قرار دهید.

اقدامات پیشگیری

۱ .از وجود کادر شایسته و با صالحیت جهت ارائه خدمات دارویی به بیماران اطمینان کسب نمایید

۲ .بر ارائه خدمت کادر حرفه ای جدید الورود در داروخانه و بخش ها بستری در زمان ارائه خدمات دارویی نظارت نمایید.

a .خط مشی و روش اجرایی برای تحویل موقت خدمات در بخش های بستری یا انبار های دارویی در زمان ترک موقت خدمت داشته باشید.

۳ .به مسئول تدارکات دارویی بیمارستان آموزش دهید حتی المقدور از خرید داروها با اشکال مشابه خودداری نماید.

۴ .از سازمان دهی و نظم تمامی انبارهای دارویی)بخش ، انبار مرکزی بیمارستان و داروخانه( اطمینان حاصل کنید.

۵ .در صورت امکان عوامل حواس پرتی و مزاحمت را در حین هر گونه خدمات دارویی) مستقیم و غیر مستقیم( کاهش داده و از ایجاد وقفه در حین کار کادر ذیربط اجتناب کنید.

۶ .تفکیک فیزیکی داروها با اسامی و اشکال مشابه LASA در تمامی انبارهای دارویی)بخش ، انبار مرکزی بیمارستان و داروخانه.

a .تفکیک فیزیکی برخی از داروها نظیر قرص هایی که به لحاظ ظاهری مشابه اند ) برای مثال از نظر : رنگ و شکل(، از یکدیگر .

b .الصاق برچسب قرمزرنگ و نام دارو ) با فونت حداقل۴۸ که از دور قابل خواندن باشد( ، بر روی ظروف نگهداری داروهای با هشدار باال در انبار داروخانه.

c .اشکال مختلف آماده یا دوزهای متفاوت از یک دارو با اسامی و یا بسته بندی مشابه را به لحاظ فیزیکی از هم تفکیک کرده نام و دوز دارو را ) با فونت حداقل۴۸ که از دور قابل خواندن باشد (، بر روی آن نصب کنید.

d .الکترولیت های با غلظت باال را به لحاظ فیزیکی از هم تفکیک کرده نام و دوز دارو را ) با فونت حداقل۴۸ که از دور قابل خواندن باشد (، بر روی آن نصب کنید.

kcl .eرا در تمامی انبارهای دارویی)بخش ، انبار مرکزی بیمارستان و داروخانه( و ترالی اورژانس به لحاظ فیزیکی از سایر داروها و الکترولیت های با غلظت باال تفکیک کرده و در سبد های قرمز متناسب نگهداری نموده نام و دوز دارو را ) با فونت حداقل۴۸ که از دور قابل خواندن باشد (، بر روی آن نصب کنید.

f .در بخش های ویژه الکترولیت های با غلظت باال موجود در بالین و یونیت بیمار را به لحاظ فیزیکی از هم تفکیک کردهو تجویز آن ها را با روش چک مستقل دو گانه انجام دهید.

نکته: برخی از داروهای آهسته رهش ممکن است فقط با یک پسوند با یکدیگر قابل افتراق باشند. متاسفانه بسیاری از پسوند های مختلف مورد استفاده نظیر: آهسته رهش، آزاد کننده تاخیری یا طولانی اثر(xt,cr,sa,er,cd,cc,xr,xl,la and sr) وجود دارند که مشخصات مشابهی را القاء می نمایند.

g .عدم استفاده از انبارش دارویی بر حسب حروف الفبا
۷ .دسترسی کارکنان را به وسایل کمک حافظه یا دیگر منابع اطالعاتی ، به منظور افزایش اطالعات دارویی تسهیل نمایید.

۸ .کارکنان را تشویق به گزارش خطاهای دارویی رخ داده و یا وقایع نزدیک به خطا نمایید

۹ .وقایع گزارش شده را به منظور یادگیری با سایر کارکنان در بیمارستان به اشتراک بگذارید.در خصوص راهکارهای ایمنی ، وقایع نزدیک به خطا و وقایع ناخواسته مرتبط به نسخه ۱۳ ۱۰ .در بازدیدهای مدیریتی ایمنی بیمار پیچی / توزیع دارو با کادر داروخانه ، انبار مرکزی دارویی بیمارستان مصاحبه نمایید.

استقرار راهنما

۱ -مسئولیت پیاده سازی، اجرا ، پیگیری و ارزشیابی این راهنما به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میباشد.
۲ -مسئولیت پایش و ارزشیابی اقدامات در جمعیت تحت پوشش، بر عهده دانشگاههای علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی می باشد.