تکنسین داروخانه | دستیار داروخانه
10 دقیقه مطالعه
تکنسین داروخانه چیست؟
تکنسین داروخانه یا همان نسخه خوان فردی متخصص و آموزش دیده است که زیر نظر دکتر داروساز، امورات مربوط به داروخانه از قبیل پذیرش نسخه، تحویل دارو و تجهیزات پزشکی را به بیماران انجام میدهد. تکنسینهای داروسازی در بسیاری از زمینه ها (مدیریت داروها، آزمایشات بالینی و ساخت داروهای ترکیبی و …) تخصص دارند. تکنسینهای داروخانه علاوه بر داروخانه ها و بیمارستانها در شرکتهای تولیدکننده دارو، شرکتهای بیمه شخص ثالث، شرکتهای تولید کننده نرم افزار داروخانه یا در مراکز دولتی و یا آموزشی مشغول به کار میباشند. همچنین در کشورهای پیشرفته خدماتی از قبیل مکالمه مستقیم با بیماران در جهت آگاهی از مصرف به موقع داروها انجام توسط این افراد انجام داده میشود. در سالهای اخیر اهمیت این شغل در شرکتهای داروسازی در حال افزایش میباشد.
چگونه تکنسین داروخانه شویم
اولین مرحله در آموزش تکنسین داروخانه یادگیری نسخه خوانی و نسخه پیچی‌ست.
متقاضی فعالیت پس از گذراندن دوره‌های آموزشی و دریافت گواهی و مدرک معتبر که از مراکز آموزشی مرتبط قابل اخذ میباشد به عنوان تکنسین داروخانه می‌تواند تقاضای فعالیت در این بازار کار را داشته باشد.
پس از خواندن نسخه و ثبت نسخ در نرم‌افزار داروخانه قبل از تحویل داروها به بیمار جهت کنترل نهایی آن‌ها را تحویل مسئول فنی می‌نماید.
تکنسین داروخانه پس از اینکه مهارت‌های لازم برای فعالیت در داروخانه را کسب میکند به عنوان دستیار داروساز شروع به فعالیت میکند.
توانمندی های شغلی تکنسین داروخانه
- توانایی تشخیص عوامل موثر در کار
- توانایی آماده کردن محیط کار
- توانایی نسخه خوانی
- توانایی نسخه پیچی
- توانایی ساماندهی و نگهداری دارو در داروخانه و انبار دارویی
- توانایی به کارگیری اصول اخلاقی در داروخانه
- توانایی اجرای مقررات و قوانین و آئین نامه های شغلی
- توانایی معرفی و عرضه محصولات آرایشی و بهداشتی و ملزومات پزشکی
- توانایی ارائه گزارشهای کاری به مدیریت داروخانه
- توانایی انجام کمک های اولیه
- توانایی رعایت بهداشت فردی و عمومی
- توانایی پیشگیری از حوادث و صدمات احتمالی ناشی از کار
وظایف تکنسین داروخانه
دریافت نسخه (پذیرش)
بررسی اولیه نسخه از نظر موجودی: درگام اول تکنسین داروخانه نسخه را از بیمار دریافت کرده و از موجودی دارو اطمینان حاصل میکند. هچنین اطمینان از کامل بودن اطلاعات نسخ دستی و یا نسخ الکترونیک یکی دیگر از وظایف تکنسین داروخانه میباشد.
خواندن نسخه و تفسیر آن
در این مرحله فهم و تفسیر نسخه باید توسط کسی صورت گیرد که
- دارای تواناییهای زیر باشد.
- بتواند خط پزشک را بخواند.
- بتواند هر نوع اختصار نویسی تجویزکنندگان را تفسیر کند.
- بتواند تشخیص دهد دوز تجویزی براساس شرایط سن و جنس بیمار مناسب است.
- بتواند دوز صحیح مصرفی را محاسبه کند.
- بتواند تداخلات احتمالی دارو – دارو را تعیین کند. در داروخانه هایی که به صورت مکانیزه کار میکنند این کار توسط نرم افزار داروخانه انجام میگیرد.
در مواردی که نسخه خوانا نبوده و یا داروی تجویزی با معیارهای معمول نمی خواند، این مساله اول به مسئول فنی داروخانه گزارش شود.
زیرا گاه بر اساس نیاز ، مثلاً داروی هورمونی زنانه برای مرد تجویز شده یا همزمان دو داروی کم کاری و پرکاری تیروئید تجویز می شود و یا قرص لوامیزول را به منظور افزایش مقاومت بدن در برابر عفونتهای ویروسی به کار می برد. بازگو کردن تفسیر اشتباه بر روی نسخه می تواند باعث سلب اعتماد بیمار از پزشک و ایجاد مسائل قضایی و حقوقی برای داروخانه گردد. در چنین مواردی بهتر است توسط مسئول فنی با پزشک معالج تماس گرفته شده و رفع ابهام گردد.
بیماری با نسخه پزشک متخصص غدد مراجعه کرده، به علت خوانا نبودن نسخه و با توجه به توضیحی که بیمار می دهد( ناراحتی معده و لاغر شدن ) کمک نسخه پیچ ۳۰۰ عدد قرص مترونیدازول را برای تحویل به بیمار آمده می کند .
مسئول فنی در زمان ارائه توصیه متوجه موضوع شده و پس از تماس با پزشک معالج، داروی متی مازول تحویل می شود.
موارد گفته شده بالا در روند داروخانه سنتی مورد بحث میباشد. اخیرا با توجه به بخشنامه های شرکتهای بیمه (بیمه سلامت و تامین اجتماعی و …) مبنی بر ثبت نسخ الکترونیک بیمه سلامت و تامین اجتماعی این مشکل مرتفع گردیده است.
آماده نمودن داروهای نسخه
این مرحله مهمترین بخش در روند نسخه پیچی و کار تکنسین داروخانه است. در این مرحله در صورت ناخوانا بودن نسخه، اسامی مشابه دارویی ( مثل Acculate &Accutan ویا Ritodrine & Ritalin ) مد نظر داشته و دارویی تجویزی را در شکل ، قدرت واحد و تعداد درخواستی به بیمار تحویل داده میشود.
صحت انجام این مرحله، هم در زمان برداشتن دارو از قفسه و هم در زمان تحویل دارو به بیمار باید چک گردد و این امر تنها در صورت درک صحیح از مفاد نسخه و محاسبه دقیق کمیت مورد نظر امکانپذیر است.
در این مرحله تهیه برچسب، حتی قبل از آماده سازی داروی درخواستی، می تواند کمک زیادی به انجام صحیح روند تحویل دارو نماید. بیشتر نسخه پیچهای خوب، دارو را حداقل سه بار با مشخصات نسخه چک می کنند. یکبار زمان برداشتن دارو از قفسه، یکبار زمان برچسب زدن و یکبار زمانی که دارو به بیمار تحویل می شود.
انتخاب دارو بر اساس شکل، رنگ و محل قرار گرفتن دارو در قفسه می تواند به شدت جان بیمار را تهدید نماید.
ثبت داروی تحویلی
علیرغم اهمیت این مرحله، متأسفانه اکثر داروخانه ها این کار را انجام نمی دهند. مهمترین مزایای این کار عبارت است از:
اطلاعات لازم در مورد Stock دارویی و میزان مصرفی به دست می آید. در صورتیکه هر نوع مشکلی در قبال تحویل دارو به بیمار روی داد می توان به آن رجوع کرد. لازم به ذکر است که در صورت استفاده از سیستم مکانیزه در داروخانه، کلیه این نیازها بر طرف می شود.
با استفاده از نرم افزار مدیریت داروخانه، نسخه در فرم فروش در نرم‌افزار ثبت و محاسبات قیمتی توسط نرم افزار انجام می‌پذیرد و از موجودی کالا یا دارو در انبار کسر شده و این امکان فراهم است که فیش پرینتی به مشتری جهت پرداخت ارائه شود که سابقه پرداخت در نرم‌افزار حفظ میشود.
الصاق برچسب ( نوشتن دستورات لازم)
نکات قابل ذکر برای این مرحله عبارتند از :
- بهتر است برچسب راحتی قبل از آماده نمودن و بسته بندی داروی تحویلی تهیه نمود. مزیت این کار آن است که به نوعی داروی تجویزی را بر اساس نسخه دوباره چک می کنید.
- در برچسب باید نام دارو و قدرت آن، دوز مصرفی، فواصل مصرف، تعداد داروی تحویل شده به بیمار، نام بیمار و نام داروخانه قید شود.
- برخی دستورات دارویی ممکن است بطور کامل توسط بیمار مطالعه نشده یا بیمار از نوع دستور تصور اشتباهی بکند به مثالهای زیر توجه کنید:
دستور مصرف قرص دیگوکسین چنانچه ذکر شود « روزی یک عدد بجز دوشنبه و چهارشنبه » ممکن است بیمار جمله را کامل نخوانده و در تمام هفته آن را مصرف کند. بهتر است این دستور به صورت « بجز دوشنبه و چهارشنبه روزی یکعدد » قید گردد.
استفاده از اعداد کسری و اعشار می تواند با درک اشتباه بیمار همراه باشد. مثلا دستور مصرف
« قرص سه بار در روز » را ممکن است بیمار به صورت « روزی یک عدد سه بار در روز» و یا « روزی دو عدد سه بار در روز » دریافت شود.
یا آنکه دستورمصرف وارفارین را که « قرص در روز» را به علت بد خط بودن دریافت کند. در چنین مواردی ذکر دستور مصرف به صورت « روزی نصف قرص» بهتر خواهد بود.
- در جوامعی که نرخ بیسوادی بالاست می توان از برچسبهای تصویری استفاده نمود. البته قبل از صرف هزینه های گزاف برای چاپ این قبیل برچسبهایی باید ابتدا به صورت Pretest از انتقال یافتن صحیح اطلاعات مندرج در آن اطمینان حاصل نمود.
- بهتر است رنگ برچسب بسته به نوع مصرف دارو متفاوت باشد.
- سفید : مصرف خوراکی
- قرمز : مصرف موضعی
- سبز : مصرف تزریقی
- آبی : توصیه های تکمیلی ( مثل دور نگه داشتن از نور و … )
برچسب آن دسته از داروهای ترکیبی که توسط داروخانه ساخته می شود، علاوه بر توصیه های فوق باید محتوی نام،نشانی، تلفن تماس داروخانه، نام پزشک معالج، تاریخ ساخت، فرمول ترکیب و نام بیمار باشد.
تحویل دارو به بیمار
بعد از آماده سازی، الصاق برچسب و بسته بندی دارو، با صدا کردن نام بیمار ، نام وی با نام نوشته شده روی نسخه تطبیق داده می شود. با توجه به مقتضیات فرهنگی جامعه، بهتر است بیماران خانم را با نام کوچک صدا نکرد. در مواردی که تنها نام کوچک بیمار نوشته شده با چند سوال، نظیر نام پزشک و نوع بیماری ؛ تعلق نسخه به وی مسلم گردیده و سپس نام خانوادگی را برای مرحله تحویل دارو به نسخه اضافه کنید.
البته در برخی داروخانه ها یک ژتون شماره دار به بیمار داده شده وسپس با صدا زدن شماره ژتون، آن را از بیمار تحویل گرفته و دارو را تحویل می نمایند. در این مرحله نسخه پیچ باید یا تکنسین داروخانه دقت نماید شماره بسته دارویی با شماره ژتون تحویلی یکسان باشد. در این صورت مشکلی بوجود نخواهد آمد. بیمار یا همراه وی باید به شکل خصوصی و محرمانه مورد مشورت قرار گرفته و اطلاعات لازم به شکل شفاهی به وی گوشزد شود.
ارائه توصیه و دستور العملهای خاص در رابطه با دارو و اطمینان از دریافت صحیح بیمار
روند نسخه پیچی هرچه که باشد، نتیجه مورد نظر آن تحویل داروی مناسب است که در بسته بندی مناسب و به همراه دستورات و توصیه های لازم به دست بیمار می رسد.
تکنسین داروخانه به چه مهارتهایی نیاز دارد؟
- داشتن اطلاعات کلی در مورد اقلام دارویی ( موارد معمول مصرف ، دوزاژ معمول تجویز ، روش صحیح مصرف ، شایعترین عوارض جانبی دارو ، مهمترین تداخلات دارو با سایر داروها و با غذا ، شرایط نگهداری و … )
- دارا بودن دانش ریاضی و قدرت محاسبه
- توانایی بر ارزیابی کیفیت داروها
- داشتن اشتهار به پاکیزگی، دقت و صداقت
- توانایی برقراری ارتباط با بیمار
روز تکنسین داروخانه چه روزی است
در تقویم میلادی، همه ساله در سومین سه شنبه ماه اکتبر به عنوان روز تکنسین داروخانه نامیده میشود. این روز بواسطه قدردانی از تلاشهای بی وقفه این قشر توسط فردی به نام Lindsey Ahrens در کشور آمریکا ایجاد شده است.
| شمسی | میلادی |
| ۲۳ مهر ۱۳۹۸ | ۱۵th October 2019 |
| ۲۹ مهر ۱۳۹۹ | ۲۰th October 2020 |
| ۲۷ مهر ۱۴۰۰ | ۱۹th October 2021 |
| ۲۶ مهر ۱۴۰۱ | ۱۸th October 2022 |
| ۱۸ مهر ۱۴۰۲ | ۱۰th October 2023 |
| ۱۷ مهر ۱۴۰۳ | ۸th October 2024 |
| ۲۲ مهر ۱۴۰۴ | ۱۴th October 2025 |
| ۲۱ مهر ۱۴۰۵ | ۱۳th October 2026 |
| ۲۰ مهر ۱۴۰۶ | ۱۲th October 2027 |
| ۱۹ مهر ۱۴۰۷ | ۱۰th October 2028 |
| ۱۸ مهر ۱۴۰۸ | ۹th October 2029 |
حقوق و مزایای تکنسین داروخانه
حقوق تکنسین داروخانه میزان مشخصی ندارد و هر کارفرما به دلخواه خود ماهیانه مبلغی را به تکنسین داروخانه پرداخت می کند! حتی ممکن است بعضی از افراد با حقوق بسیار پایین و کمتر از میزان معین شده در قانون کار، به عنوان نسخه خوان داروخانه مشغول به کار شوند.
دستیاران داروخانه صنف مشخصی ندارند و به همین دلیل ممکن است گاهی اوقات مواردی نظیر مرخصی استحقاقی، مرخصی استعلاجی، سنوات، اضافه کار، شب کاری و دیگر حقوق مطرح شده در قانون کار برای آن ها نادیده گرفته شده و نقض می شود.
با همه این موارد، کسانی که تحصیلات مرتبط ندارند و یا حتی وارد دانشگاه نشده اند هم می توانند با شرکت در دوره های تکنسین داروخانه، اطلاعاتی در مورد داروها کسب کرده و در صورتی که به این حرفه علاقه داشته باشند، وارد بازار کار شوند.